De Beethovenlaan is lange tijd dé winkelstraat van Oog in Al. Maar ook elders in de wijk zijn er veel winkels te vinden. Aan het eind van de jaren 30 telt Oog in Al maar liefst 110 winkels. Drogisterij Francken is daar één van.

Drogisterij Francken

Frits Francken begint op 1 maart 1935 een drogisterij op de Beethovenlaan nummer 11a. Hij werkte daarvoor al bij verschillende drogisterijen en heeft inmiddels zijn vakdiploma als drogist behaald.

In de beginjaren heet de zaak Drogisterij Oog in Al, later wordt dit Drogisterij Francken.

Frits is de zoon van Joh. C. Francken en Petronella Bouman uit Rotterdam. Vader Francken is daar eerst onderwijzer en later journalist. Ook is hij adjunct directeur van het Dagblad De Rotterdammer. Francken sr is actief in de gereformeerde jeugdbeweging en treedt regelmatig op als voorzitter en spreker. In de jaren 30 verhuist hij met zijn gezin naar Utrecht naar de Prins Hendriklaan omdat hij is aangesteld als directeur van de Nieuwe Utrechtsche Courant op de Mariaplaats 9 bis.

Frits Francken start per 1 maart 1935 met zijn winkel op de Beethovenlaan 11a. In het voorjaar biedt de drogisterij voor de grote schoonmaak een extra voordelig schoonmaakpakket aan. Thans schoonmaak overal dus vlug even naar Drogisterij Oog in Al! Het pakket bestaat uit een half pond zeepvlokken (20 cent), 3 dubbele stukken huishoudzeep (10 cent) 1 pak Schura (7 cent) 1 prima werkborstel (10 cent) 2 pond gele zeep (16 cent) 2 grote werkdoekjes (20 cent) 1 prima grote stofdoek (15 cent) en 1 liter ammonia. Normaal is dit samen f 1,23 maar van 15 maart tot 1 april: slechts 1 gulden!

In de drogisterij is Nine (Nienke) Pel uit de Händelstraat 32 een vaste klant. En de vonk slaat over. Op Hemelvaartsdag 20 mei 1936 verloven Frits en Nine zich en een huwelijk volgt op 21 juli 1938.

De winkel is inmiddels naar de overkant op de Beethovenlaan nummer 18 verhuisd en het pas getrouwde stel gaat boven de winkel wonen.

Nine is de dochter van Hermanus Jan Pel, later wethouder van Oudenrijn en Willemke Atsma. Haar ouders komen oorspronkelijk uit Friesland waar Nine (toen nog onder de naam Trijntje) ook geboren is. Vader Pel was begin jaren 20 een rijke herenboer en had vergaande plannen om naar Amerika te emigreren. Hij verkocht zijn hele hebben en houden en ging in zijn eentje een keer vooruit naar Amerika om zich daar al vast te oriënteren. Maar echtgenote Willemke wilde uiteindelijk in Holland blijven en de droom van Hermanus spatte uiteen. Hij belegt zijn geld in een zeepfabriek in Leeuwarden maar met de krach van 1929 verdampt zijn kapitaal. Met hun vijf dochters verhuizen ze naar Utrecht om een boerderij aan de Oude Rijn vlakbij de Joseph Haydnlaan te pachten en gaan in de Händelstraat wonen. Later verhuizen ze naar Oudenrijn, de Wethouder Diemontlaan 26 en pachten daar de boerderij Oud Welgelegen vlakbij het Homeopatisch Ziekenhuis. De boerderij wordt in 1957 afgebroken.

Frits en Nine Francken-Pel van de drogisterij krijgen vier dochters. De bovenwoning op nummer 18 wordt al gauw te klein en het gezin gaat vlak voor de oorlog in de Händelstraat 33 wonen naast melkboer Van Gent, voor al uw melk, boter, kaas en roomverse eieren.

En als eind jaren 40 het huis op de Beethovenlaan 20 vrijkomt gaat de familie Francken weer in de Beethovenlaan wonen, nu naast de winkel in plaats van er boven. De dochters gaan naar de kleuterschool op de Everard Meijsterlaan 18 bij juffrouw Husen en juffrouw Dijkman.

Voor een protestantse lagere school moeten ze de wijk uit naar de Asch van Wijckschool bij het Majellapark. Het hoofd van de school Jacob Leutscher woont zelf in de Chopinstraat in Oog in Al . En de meiden van Francken en Leutscher worden vriendinnen.

Als er in 1957 een gereformeerde lagere school in Oog in Al komt, de Valeriusschool op de hoek van de Franz Schuberstraat en Winnubstlaan, gaan de twee jongste dochters daar naar toe.

In 1937-1938  komt er een nieuw winkelcentrum in de Händelstraat. Dit winkelcentrum is heel modern voor die tijd met 6 winkels aan beide kanten van de straat. Deze ‘’winkelhuizen’’ (met beneden de winkel en boven de woning) zijn ontworpen door architect P. J. Koster uit Zeist. Frits Francken is er snel bij. Hij start een filiaal op nummer 104 (nu slijterij Una Más, voorheen Mitra). Hier komt een filiaalhouder te staan.

De drogisterij kent een zeer breed assortiment en staat vol met flessen en potjes met poeders en kruiden en is daarmee een halve apotheek. Voor elke kwaal is er wel wat te koop. Daarnaast is de drogisterij een fotozaak en parfumerie.

Een greep uit het assortiment: Chefarine 4 of Aspirin bij pijn, Kruschenzout voor kracht en energie door middel van één schepje ’s ochtends in je koffie of thee, Famel hoestsiroop bij een zere keel en in de winter neem je éénmaal daags een lepel levertraan van Halitran of Pelikaan.

Van Mijnhardt uit Zeist is er Ivorol tandpasta, Hamea handgelei, Purol en Dampo te koop.

Tegen jeugdpuistjes is er Penicilloid crème en je slikt Idozan bij een ijzertekort. Ook voor een goede verzorging van de baby is alles voor handen. Van babyzalf en babypoeder tot warmwaterkruik en van baby weegschaal tot infra rood lamp. De laatste twee kan je trouwens ook huren bij Francken.

En er zijn veel producten voor de moderne huishouding te koop. Alles voor de grote schoonmaak zoals dweilen, zemen, emmers maar ook Azet ontvlekpoeder waarmee je tapijt weer als nieuw wordt, voor 1,50 gulden per flacon.

De drogisterij is al vanaf het begin in 1935 ook een fotozaak. Je kan er fotorolletjes kopen en foto’s laten afdrukken. Ontwikkel- en afdrukwerk ’s morgens gebracht voor 8.30 uur is ’s avonds na 18.30 uur klaar. Ook camera’s van Balda, Agfa of Zeiss Ikon zijn er te koop.

Daarnaast is de drogisterij een parfumerie. Ideaal als je op zoek bent naar een kadootje zoals Boldoot eau de cologne 4711 of Maja zeep. Maar er zijn ook luxe parfums te koop zoals Soir de Paris. En altijd lekker om mee te nemen zijn de Pottertjes, Zonnestraaltjes of Wybertjes.

En je kan sparen bij de koop. Bij aankoop ter waarde van 25 cent krijg je een plaatje. De spaaractie heeft elke keer een ander thema. De serie Vogel- en Insectenleven bijvoorbeeld bestaande uit 80 plaatjes. Een fraai album om de plaatjes in te plakken is voor 50 cent te koop.

De winkelbel kondigt de klanten aan en een loopjongen brengt met zijn bakfiets de bestelde boodschappen rond. De loopjongen gaat ook de bejaardentehuizen Welgelegen en De Wartburg langs om te kijken of er nog iemand boodschappen nodig heeft. Advertentie in  1938 en 1939: gevraagd loopjongen 15 jaar en rond de oorlog: gevraagd jongeman om opgeleid te worden in het drogisterij vak ca 16 jaar en in de jaren 50: flinke eerlijke jongen gevraagd. Dochter Nienke herinnert zich dat toen de functie van loopjongen uit de gratie raakte zij en haar zussen de boodschappen moesten gaan rondbrengen. Nienke: dan gingen we later op de dag de boodschappen bezorgen. Soms moesten we dan voor 1 flesje eau de cologne van 0,50 cent heen en terug. Of er werd vlak voor zes uur nog gebeld of er een closetrol gebracht kon worden. Service stond bij mijn vader hoog in het vaandel. Dochter Nienke is de enige die er plezier in heeft om ook in de winkel te staan. Ze doet dit vijf jaar. Er wordt in die tijd nog veel op de pof gekocht zonder direct te betalen. De aankoop wordt genoteerd in een boekje en eens per week verrekend. Zo bouwt de winkelier een vast klantenbestand op.

Na de oorlog wordt er een aantal jaren achter elkaar een etalage wedstrijd gehouden onder alle winkeliers in de wijk onder het motto Koop het in Oog in Al. Ook Francken valt daarbij in de prijzen. De jury in 1947: De algemene indruk van de etalages is zeer goed. Er is veel zorg besteed en de verkoopkracht domineert bij de meeste etalages. In 1948 wint Francken Beethovenlaan de derde prijs en Francken Händelstraat de vierde prijs.

In de jaren 50 volgen er twee verbouwingen. In 1954 wordt het filiaal in de Händelstraat verbouwd en gemoderniseerd. Daarna volgt er een feestelijke heropening en zijn de bloemstukken niet aan te slepen. Voor kinderen is er een leuke verrassing. Op de foto bovenaan bij dit verhaal uit 1954 zie je het interieur van de gemoderniseerde winkel in de Händelstraat 104.

In 1956 wordt de winkel op de Beethovenlaan gemoderniseerd.

In het filiaal in de Händelstraat wordt de filiaalhouder geholpen door Arie en in de Beethovenlaan staat verkoopster Alie. Arie gaat Alie helpen met een drogistencursus en ze worden verliefd. Ze trouwen en starten samen een nieuwe drogisterij in Kanaleneiland. En zo moet Francken op zoek naar nieuwe bediendes.

Filiaal Händelstraat 104 met bezoek van Sinterklaas en Pieterbaas. Auteursrechthouder Nienke Scholten – Francken.In 1960 bestaat Francken 25 jaar. Er komt een jubileumfolder met speciale aanbiedingen om dit te vieren. En voor iedereen die de winkels bezoekt ligt er een aardige verrassing klaar.

In 1970 gaan de winkels dicht. Frank en Nine verhuizen naar Bilthoven en de zaak wordt overgenomen maar heeft geen lang bestaan meer. Zo komt er een einde aan 35 jaar Drogisterij Francken.

Winkelstraat Beethovenlaan, het kloppend hart van de wijk

Naast de drogisterij zijn er in de jaren 30 tot eind jaren 70 nog heel wat andere winkels op de Beethovenlaan te vinden. Soms zelfs huis aan huis. De winkels zijn vooral geconcentreerd in het gedeelte tussen het Beethovenplein en Park Oog in Al. In 1934 presenteert de gemeente Utrecht een bestemmingsplan waarin de Beethovenlaan wordt aangewezen als winkelstraat. Zo is de Beethovenlaan lange tijd het kloppend hart van de wijk. De winkels moeten herkenbaar zijn aan een winkelpui en een brede toegang, zo luidt het voorschrift.

Beethovenlaan, de oneven kant

Beethovenlaan 1.

Hier zit kruidenier A. de Klaver, die adverteert met  geldersche waren. Dit wordt later de ViVo (Vrijwillige Inkoop en Verkoop Organisatie van 1942) ViVo was een collectief van kruideniers. Een ViVo zaak verlicht uw taak! Voor al uw levensmiddelen! Oud bewoner Don Brandsma: De Klaver was erg chique en had veel speciale merken. Het heette toen een comestibles zaak. Anno 2023 kun je op nummer 1 nog net de naam van de Klaver ontcijferen op de pui.

Beethovenlaan 3.

Begin jaren 30 komt hier Wildschut’s Bouwbedrijf, ze bouwen en verkopen ook veel in de wijk.

Na de verhuizing van Wildschut in 1937 naar de Von Weberstraat komt hier van 1937 tot 1958 Banketbakkerij Draisma en van 1958 tot 1974 Banketbakkerij Roodenburg.

Beethovenlaan 5.

Op dit adres zit eerst de speelgoedzaak van A. van de Lagemaat  en later komt hier op 5a de sigarenwinkel van mevrouw Kraaimaat. Haar man heeft een (brom) fietsenwinkel er naast en is Raleigh dealer, er is voor u een fiets die van eenzelfde klasse is als uw automobiel! Dit wordt later gecombineerd met een wasserette. Frits Francken gaat in de jaren 50 regelmatig voetbal kijken bij Kraaimaat want daar hebben ze al een televisie.

Beethovenlaan 7.

Al vanaf 1928 zit hier H.J. Haverkamp met de firma C. Bosman Co. die brandstoffen verkoopt zoals kolen, antraciet en petroleum van de PAM (Petrol Automotive Management).

Beethovenlaan 11.

Sigarenmagazijn Beethoven verkoopt naast sigaren ook postzegels en girobiljetten.

Beethovenlaan 11a.

Vanaf 1935 zit hier Drogisterij Francken. Als Francken naar nummer 18 gaat komt hier slagerij Hubert den Hertog. Tegen Pasen voerde zijn knecht altijd een os door de straten van Oog in Al. Je kon als het ware op het levende beest aanwijzen welk mals stukje je met Pasen dacht te verorberen, zo herinnert zich oud bewoner Willem Smit. Na Den Hertog wordt het slagerij A.Th.de Veen. In de jaren 60 verkoopt De Veen kant en klare maaltijden van het Verre Oosten en Yung Tong.

Beethovenlaan 13.

Brood en banket van DO SCHAT met filiaalhouder Simon Verwer. Het familiebedrijf Do Schat heeft een bakkerij in de Braamstraat 9. In 1941 adverteren ze met Slow Baked brood en in 1944 kan je met Pinksteren tegen inlevering van 1 ons suiker en 6 rantsoenen Duivenkaters laten bakken voor 1 gulden per stuk.

Beethovenlaan 15.

Kruidenier Joh. Th. Rijksen, een levensmiddelenhuis eerste klasse. Don Brandsma, oud-bewoner Händelstraat: Bij Rijksen pikten wij de lege flessen uit het krat en gingen die dan inwisselen voor het statiegeld. Na Rijksen komt hier wassalon ‘’Holland’’: Dames, wij verlichten uw schoonmaak, een schone was & goede zorgen service!

Beethovenlaan 17.

Bloemenmagazijn Leeflang later wordt dit Fresia.

Beethovenlaan 19.

Hier begint Sigarenmagazijn Pallieter, ze verkopen een breed assortiment sigaren waaronder de CORONA , een prachtsigaar en Staalkoning van DENOVA, van de bekende Utrechtse fabriek. Pallieter gaat daarna naar de hoek Beethovenlaan/ Beethovenplein met zijn winkel.

Na Pallieter komt Manufacturenmagazijn C. Hesseling op nummer 19 en dit wordt daarna manufacturen van mejuffrouw M. Oskam en in de jaren 50 wordt het J. J. (Jan) de Leeuw. De Leeuw verkoopt ondermeer textiel, nylons en dames corsetten van CAMP, wie haar figuur in ere houdt, kan niet buiten een CAMP corset! Met de juiste steun op de juiste plaats. Ook de KEEP-UP BH doet het goed.

Na 17 jaar Manufacturen De Leeuw wordt de zaak overgedragen aan Mejuffrouw R.J. Spriel en de zaak wordt voortgezet onder de naam Textielhuis Marijke.

Beethovenlaan, de even kant

Beethovenlaan 6.

Eind jaren 30 komt hier kapper L. H. Van Doorn.

Beethovenlaan 10.

Lubro (LuxeBrood) met filiaalhouder A.Klomp. Het gaat om filiaal 23 in Utrecht. Lubro is in de jaren 60 de grootste bakker van Utrecht met 50 winkels. De broodfabriek is begonnen in de Abel Tasmanstraat in Lombok. Bij de Lubro haal je Wonderwit of Zeeuws Tarwe brood en cocosmacronen of gebak zoals harde mocca’s. De spoorpunten zijn een bekend fenomeen. En in de jaren 60 doet King Corn zijn intrede met de reclame spreuk: het enige dat je weggooit is de verpakking. Het brood blijft lang vers.

Beethovenlaan 14.

Al in 1931 vestigt zich hier melkboer H. Schinkel. Hij heeft in dat jaar een hinderwetvergunning gekregen voor het oprichten van een zuivelinrichting met 2 electromotoren met een gezamenlijk vermogen van 2 P.K. Begin 1945 wordt de winkel door de distributiedienst aangewezen als één van de vaste verkooplocaties in Utrecht  van verse pap voor kinderen. Later komt hier melkboer Piet de Jong met zijn zaak.

Beethovenlaan 18.

Drogisterij Francken van ca 1936 tot 1970. Met later een filiaal in de Händelstraat 104.

Beethovenlaan 22.

Groenten en fruit van de Gebroeders Jongerius, in de jaren 60 wordt dit Koot’s Groenten – en Fruithandel met diepvriesproducten van IGLO en OLA ijsjes.

Beethovenlaan 24.

Hier is kruidenier A. Vingerling begonnen en in de oorlog komt hier HAS boekhandel. De boekhandel van H. A. Stramrood zat eerst in de Mendelsohnstraat 37 maar verhuist in 1942 naar de Beethovenlaan 24. In 1947 neemt de vennoot C. de Jager de boekhandel over. HAS geeft het wijkblad De Omroeper uit en verkoopt ansichtkaarten van de buurt. Ook is er een leesbibliotheek waar je voor 0,10 cent een boek kunt lenen. De boekhandel krijgt na HAS vanaf midden jaren 60 nog andere eigenaren, zoals boek- en kantoorboekhandel Richter die ook grammofoonplaten verkoopt en Boekhandel van der Galie.

Beethovenplein 1

Op de hoek van de Beethovenlaan en het Beethovenplein komt na apotheek Kraal sigarenmagazijn Pallieter met in de jaren 40 de NSB-er H. van Beuzekom als eigenaar. Kinderen kopen er nog weleens stiekem snoep ook al is dat door hun ouders verboden. Van Beuzekom adverteert in 1938 al in het weekblad Volk en Vaderland van de NSB met zijn reisbureau Dietschland (‘Groot-Nederland’).

Beethovenlaan 34-hoek Chopinstraat 46.

Hier komt vlak na de oorlog Leo Verhoef met zijn kruidenierszaak. Je kunt er ook Lubro brood kopen. Oud bewoner Hans Loos uit de Chopinstraat in 2009: daar haalde ik een half wit brood voor 25 cent. De geur van de winkel zit nog in mijn neus. Rie Sprenger-Hogenhout van de Joseph Haydnlaan: Om de hoek in de Beethovenlaan hadden we de kruidenier Leo Verhoef. Door de week stuurde ik dan een van de kinderen met het boekje naar hem voor de kleine dagelijkse dingen. Het boekje van Verhoef, daarin schreef hij alles op. Eens in de week rekende ik dan met hem af, meestal als zijn zoon Piet de weekboodschappen kwam brengen.

In de jaren 80 zijn alle winkels van de Beethovenlaan wel zo’n beetje verdwenen en heeft de Händelstraat het helemaal overgenomen als winkelstraat in de wijk.

Met veel dank aan Nienke Scholten – Francken. Veel foto’s en al het reclamemateriaal © van de drogisterij  komen uit het privé-archief van de familie Francken.

Bronnen
Foto bovenaan: Drogisterij Francken Händelstraat 104 na de verbouwing in 1954
Brandsma, Don, Jeugdherinneringen, eigen uitgave 2014
Dekkers, Sam, Janny Ruardy, Gerdie Snellers en Anna Wits. Onder Ons Gezegd, Portret van de Utrechtse wijk Oog in Al, Utrecht 2018
Smit, Willem, Utrechtse jeugdherinneringen bij een afscheid, Hilversum 2003
Contact, Orgaan van de Oranjevereniging Burgerzin en Wijkbelang, Oog in Al
Trouw, 16 december 1995
Utrechts Nieuwsblad en Nieuw Utrechts Dagblad, vele jaargangen
www.jeroensprenger.eu